Hükümetin sınıfsal tercihi ve sınıflar arası zenginlik transferindeki rolü, giderek hegemonik yapısını yitiriyor ve despotik bir hal alıyor. Zira önerilen vergi artışları ve vergi harcamaları arasındaki uçurum “ortak iyiliğimiz” ya da “ortak fayda” ile açıklanabilecek; örgütlenme, protesto ve ifade özgürlüğü kısıtlanmadan uygulanabilecek durumda değil.

2024 yılı Bütçe Kanunu Teklifi mecliste tartışılıyor. Bütçe teklifi açık açık, hiç üstünü örtmeden 2024’de halkın cebinden vergilerle alacağı geliri zengine aktaracağını söylüyor. Bütçenin vergi bölümündeki rakamlar o kadar keskin ki benim gibi işi, mesleği iktisat olmayan biri için dahi hükümetin ne yaptığını görmek kolay.

Öngörülen gelir 8 trilyon 437 milyar TL. 2024 yılında vergi gelirleri (red ve iadeler hariç) ise 7 trilyon 407,7 milyar TL. Yani 8.4 trilyonluk bütçe gelirinin 7.4 trilyonu bizim ödediğimiz vergiler; hükümet 8.4 trilyonluk gelirin 7.4’ünü vergi olarak toplumun her kesiminden alıyor.

Ancak nedense toplumun bazı kesimleri, diğer bir bazı kesimlerine nazaran vergilerden daha olumsuz etkileniyor.

Bu 7.4 trilyonluk vergiler içinde en büyük pay 2 trilyon 498 milyar TL ile KDV’nin. Bunu 1 trilyon 403,9 milyar TL ile Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) takip ediyor. KDV ve ÖTV’nin vergi gelirleri içindeki payı yüzde 52,7 civarı ve bütçe gelirinin en büyük kalemleri. Bu vergi geliri beklentisi de gösteriyor ki dolaylı yoldan halka yüklenen vergi gelirlerine bağlı olarak bir büyüme öngörülmüş.

Peki ne kadar olacak bu vergiler 2024’de?

Kaynak: 2024 Yılı Bütçe Gerekçesi, sf.120’den derlenmiştir.

Görüldüğü üzere 2024’de, 2023’e göre yüzde 73,5 daha fazla vergi ödeyeceğiz. Daha doğrusu hükümetin planı, bize bu günümüzden yüzde 73,5 daha fazla vergi ödetmek. Harçlar kalemindeki artış ise yüzde 87,1! Ama en büyük artış bu değil maalesef. Kötü haber şans oyunu oynayanlara geliyor; çünkü öngörülen vergi artışı yüzde 109. Hükümetin planı bu. Plan buysa; plan gelecek sene toplumdan yüzde 71 daha fazla ÖTV ve yüzde 70 daha fazla ÖİV vergisi alarak bütçe oluşturmaksa, plansızlık durumu ne olurdu acaba!

HÜKÜMETİN VERGİLERLE SEVİNDİRDİKLERİ VAR

Vergilerle ilgili bir diğer tartışmalı konu, vergi harcamaları. Vergi harcaması; vergi indirimi, muafiyeti ya da istisnası demek ve bu isimler altında devletlerin (bizdeki uygulamada bilhassa sermaye sahiplerinden) almaktan vazgeçtikleri vergi gelirlerini ifade ediyor.

Bütçe kanunu teklifine göre 2024 yılında 2 trilyon 210 milyar TL vergi harcaması öngörülüyor. Bu, geçen seneki vergi harcaması olan 994 milyar TL’nin 2,5 katı ve inanılmaz büyüklükte bir tutar: 2024 yılı toplam bütçe gelirinin yüzde 26’sı ve neredeyse halktan bir yıl boyunca toplanacak KDV tutarına eş. Bir başka anlatımla, hükümet vergi harcamasından vazgeçse, halktan da hiç KDV almasa yine 8.4 trilyonluk gelir elde eder. Ancak tercihi tam tersi yönde.

Kaynak: 2024 Bütçe Kanunu Teklifi, sf. 170

2024-2026 dönemindeki üç yılda öngörülen vergi harcamalarının toplamı ise 8 trilyon 211 milyar TL. Vergi harcamalarında büyük pay, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi ile şirketlerin affedilen vergi cezalarına ait.

Velhasıl, hükümetin sınıfsal tercihi net: Halk dolaylı yollarla daha fazla vergi ödesin; şirketlere de doğrudan vergi affı gelsin.

Ayşegül Kars Kaynar: 1980 yılında Ankara’da doğdu. 2014 yılında ODTÜ Siyaset Bilimi bölümünden doktora derecesini aldı. 2015 yılında Türk Sosyal Bilimler Derneği’nin düzenlediği Genç Sosyal Bilimciler Ödülleri’nde doktora tezi kategorisinde ödül ve 2017 yılında Halit Çelenk Hukuk Ödülleri’nde mansiyon kazandı. New School for Social Research ve Hamburg Üniversitesi’nde araştırmacı olarak bulundu ve ardından Humboldt Üniversitesi’nde çalıştı. Çağdaş Türkiye siyaseti, hukuk devleti ve asker-sivil ilişkileri üzerine yayınları bulunmaktadır.