Şairlerin şiirin dışında, şiirin yayılması, okurla buluşması, okunması için en çok emek harcadıkları işlerin başında “yayıncılık” vardır. şiir ve yayıncılık denildiğinde de ilk sırada kitap değil, evet, dergi vardır.

Dergiler şiirlerin okuludur. Mezunu olmayan ama mevzusu olan bir okul. Dergi gibi şiir dergilerinin önemi de anlamı da budur denilebilir. Günümüzde bu gerçek değişiyor mu?

Gerçeğin değiştiği ya da hızlı bir değişim sathı mailinde olduğu gözlemlense de alışkanlıkların dönüşümü uzun sürüyor.

Hem şairler için, hem okur için dergiler hâlâ önemli bir platform. Vazgeçilmez bir kürsü. Hele şiir konusunda ince eleyip sık dokuyan yayın yönetmenleri olan dergiler… Onlar şiir tarihi için son derece önemli şahsiyetlerdir. Öyle dergiler vardır ki yayın yönetmenleriyle birlikte şiir kültürünün oluşmasında gelişmesinde çok önemli rol üstlenmişlerdir. Uzun uzun düşünüp örnek aramaya gerek yok. Memet Fuat adı yeterli. Dergi olarak da altmışlı yıllardan başlayarak yetmişli yılların ortasına kadar yayınını sürdüren Yeni Dergi’yi anabiliriz. Otuzlu yıllardan başlayarak günümüzde de yayınını sürdüren Varlık dergisinin de modern Türkçe şiirde önemli bir rol oynadığını kaydetmek gerekir. Bir de şairlerin bir araya gelerek yarattıkları dergiler vardır. Yaprak dergisi mesela, deyip sözü keselim.

Üstüne çok konuşulmuş olmasına karşın modern Türkçe şiir için bitmemiş bir konudur Yaprak dergisi. Tabii onunla birlikte yükselen Garip şiiri dalgası da…

Yayın dedik, dergi dedik ve bu çerçevede sorumuzu, günümüzün dikkat çeken dergilerinden biri olan ve üç ayda bir yayımlanan Virüs dergisinin yayın yönetmenliğini üstlenen Tozan Alkan’a yöneltelim dedik.

Alkan 1963 doğumlu. Şair, çevirmen ve müzisyen. Galatasaray Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümü mezunu. PEN, Türkiye Yazarlar Sendikası, Çeviri Derneği ve Çevirmenler Meslek Birliği (ÇEVBİR) üyesi. Aralarında Anatole France, Charles Baudelaire, Lord Byron, Victor Hugo, Oscar Wilde, William Blake, Emily Dickinson, Tristan Tzara, Philippe Soupault, D. H. Lawrence, William Butler Yeats, Federico Garcia Lorca, Antoni Machado ve Alfonsina Storni olmak üzere çok sayıda şair ve yazardan çevirileri var.

2007-2012 yılları arasında Ç.N. (Çevirmenin Notu) dergisini çıkardı. 2012-2019 yılları arasında Varlık Dergisi’nde yayımlanan çeviri ve dil üzerine yazılarını “Çevirdim Dilim Yandı” (2014) adlı kitapta topladı. Derlediği çeviri aforizmalarını “Çeviri Dedikleri” adıyla kitaplaştırdı (2015). “Şiirin Günah Defteri” (Şeref Bilsel ile birlikte) adlı derleme kitabının yanı sıra “Modern Tayvan Şiiri Antolojisi (Tayvan’dan Sesler), “Çağdaş Hong Kong Şiiri Antolojisi” ve Hollanda Şiiri Antoloisi’ni (Yavuz Türk ile birlikte) hazırladı.

Zaman ve Maske” (2002) “Kalbin Akşamüzerleri” (2005), “Ve Rüzgâr” (2007), “Sana Şehir Gelecek” (2011), “Açık Kapı” (2014) ve “Şimdi” (Toplu Şiirleri, 2019) adlı şiir kitapları var. “Ve Rüzgâr”, Avrupa Özgürlük Şairi kapsamında Antoni Sarkady çevirisiyle Polonya’da (I Wiatr, slovo/obraz terytoria pub-lications, 2011), şiirlerinden bir seçme TEDA projesi kapsamında Kadriye Cesur’un çevirisiyle “Çıplak Düş” adıyla Bulgaristan’da (Кадрие Джесуp, Souveniri, 2014) ve seçme şiirleri Daria Zilic çevirisiyle “Ölüm Onikiden Vurdu” adıyla Hırvatistan’da (Smrt pogađa metu, Shuora) yayımlandı.

“Açık Kapı” kitabı Ender Gürol çevirisiyle “The Open Door” adıyla Amerika’da Amazon yayınları tarafından ve yine Ender Gürol’un çevirisiyle “Time and Mask” başlığı altında seçme şiirleri JustFiction Edition yayınları tarafından basıldı. “Sana Şehir Gelecek” adlı kitabı ile Behçet Aysan ve Metin Altıok şiir ödüllerini kazandı.

Tozan Alkan 2019 yılından beri üç ayda bir yayımlanan kültür, sanat ve edebiyat dergisi Virüs’ün yayın yönetmenliğini üstleniyor.

Alkan’ın biyografisinde dikkat çeken önemli bir yönü daha var. Tozan Alkan’ın çağdaş şiirlerden yaptığı besteleri içeren ve “Uçurumlar Arasında”, Can Bendedir” “Şimdi” adıyla yayımlanmış üç de albümü bulunuyor.

Halen Ayvalık’ta yaşayan şairden bir şiir okuyalım. Daha önce herhangi bir mecrada yayımlanmayan Alkan’ın şiiri “Sondeyiş” başlığını taşıyor. “Sondeyiş”in Tozan Alkan’ın 2023’te Pikaresk yayınlarından çıkacak “İzler Taze” adlı dosyasının epilog şiiri olduğunu da belirtelim:

Rüyalardan başlamalı uykuya

Sorarlarsa deriz ki sebepsiz geceyiz

Geçmişin kaydı yok künyemizde

Yetim bir hayattan kalan bakiyeyiz

Biraz ürkek bir o kadar da özgür

Bir güvercin tedirginliğindeyiz

Uyanırız uykunun en derininde

Ölümün en güzel yerinde diriliriz

Yeryüzü ki yurdudur sürgünün

Suyun tuzu toprağın kök hücresiyiz

Aklımızı mayaladık hüzünle

Bir ucu dağ kalbimizin, bir ucu deniz

Her çağın yalnızı, her aşkın artığı

Her kışın yabanı, her yazın eskisiyiz

- Sevgili Tozan Alkan neden ya da niçin şiir okumalıyız? Şair ve yayın yönetmeni Tozan Alkan olarak neler söylersin?

Niçin şiir okuyorum…

İç açılarımı tanımak, iç acılarımı dindirmek için

Kalleş yalnızlığıma inat

Kendimi unutmak için unutmanın bütün gürültüsüyle

Bir kırlangıç kanadında uzak ülkelerden

Şehirler gelsin diye

Niçin şiir okuyorum…

Ağzımı kalbime yakın tutmak için

Sesimde dikenli teller birikmesin

Yüzüm üzgün tamburlara benzemesin diye

Kan tanıklık etmesin diye gerçeğe

Evlerde sobaların dumanı eğri tütmesin

Ahşabın kalbine söz saplanmasın

Kapılar açık kalmasın diye

Niçin şiir okuyorum…

Yaralarıma iyi gelsin diye dağ

Kızaktan suya indirmek için göğü

Üzerime yağmuru giyinip denizleri yürümek için yatışmaz bir aşkla

Kendime rastlayabilmek için kırlarda

Niçin şiir okuyorum…

Uyuyan vapurlar uyanmasın

Yokluğun içimde açtığı yara kanamasın diye

Çarşılarda boşuna tabancalar aramamak için

Barut kokan adamlar topları ateşlemesin diye

Kendimi taşımamak için bozuk saat gibi kesik bileğimde

Ayet gibi, karanlıkta ölüm yüzüme inmesin

Pervazları küflenmiş bir evin uçuruma açılan koridorlarında

Nefesimi tuta tuta ölmemek için

Üzerimde söz kalmasın, işlenmemiş cinayetler kalmasın diye

Niçin şiir okuyorum…

Sevinecek, yaslanacak sözcükler bulmak için

Sesimde bir alfabe hiçliğe yürümesin

Rüzgâr kardeşim, bozkır kederim olsun diye

Oğulları eksilmesin diye anaların

Suyun sırrına ermek

Irmağa öp, yaraya tuz demek için

Üzmemek, kırmamak için asmaları

İçimdeki cam kırıklarını süpürmek için

Kederli, yaslı, hüzünlü doğmasın diye sabahlar

Ağaçlar; yaprakların, dalların acemisi olmasın diye

Niçin şiir okuyorum…

Karanlığın fotoğrafını çekmek

Gökyüzünde yıldızların izini sürmek için

İçimdeki magma soğusun

Nehirlerin suyu incelmesin

Dünyanın kök hücreleri çürümesin

Ve filler dişsiz bebekler doğurmasın diye