TikTok kitap yayımlamaya karar vermiş. Çin kaynaklı bu sosyal medya kanalı kitap alanında epey zamandır en etkili mecralardan biri olarak biliniyor. BookTok etiketiyle bu kanalda yayın yapan kitapseverler milyonlarca içerikle dünya çapında akıl almaz izlenme rakamlarına ulaşmış vaziyette. Tabii bu kitap piyasasını da etkiliyor. Colleen Hoover ve Sarah J Maas bu anlamda TikTok’un yıldız isimleri, konuyla ilgili neredeyse tüm analizlerde bu iki yazar örnek veriliyor.

Dijital alanda etkili olan her şey gibi TikTok’un da kitap işine dalmasında şaşıracak bir şey yok. Yok, ama kitap ve dijitalin bu aşkında oksimoron bir şeyler de var… Kitabın eskiliği ve klasikliği karşısında dijital kanalların, sosyal medyanın yeniliği ve gençliği birbirine zıt iki alan gibi görünüyor. Ama işte, birbirini tamamlayan iki alana dönüşüyorlar neticede. Kitap, dijital kanala tanınırlık, saygınlık, yaygınlık ve hatta ticari bir başlangıç imkanı veriyor. Dijital alan da kitaba yeni bir kan…

Malum, dünyanın en büyük e-ticaret sitesi Amazon işe kitapla başlamıştı. Bundan önce de YouTube’un Booktuber’ları ortalığı kasıp kavuruyordu. Derken Instagram’ın Bookstagram’ı çıktı ve şimdi de TikTok işi devralmış görünüyor. İşin matrak yanı, sadece video yayımlama, bunu çeşitli ses ve görüntü filtreleriyle kolayca eğlenceli hale getirme imkanı veren TikTok başlarda çok düşük profilli bir sosyal medya kanalıydı. Bugün hala bir yanıyla öyle. Yani kitap okuru olduğunu varsaydığımız kitleye atfettiğimiz o ağır başlılık ve derinlikten burada pek eser yok diyebiliriz. Ama aslında biz kitaba fazla yükleniyoruz ve hayatın doğal akışında hem o, hem de okurları yolunu buluyor.

Nitekim TikTok gençlerin çok kullandığı bir sosyal medya ve bu nedenle kitap tanıtım videoları en çok burada yayımlanıyor ve izleniyor. Kitap tanıtan TikTok kullanıcıları kendi aralarında bu kanalın en büyük ‘topluluğunu’ oluşturuyor. ‘Kitap’, ‘Booktok’ ve benzeri kelimeler etrafında milyonlarca insan birbirini izleyip etkileşimde bulunuyor. Bu durum tabii ki kitap satışlarını ve yayıncılığı da etkiliyor.

Konuyla ilgili İngilizce sitelerde en çok yakınılan şeylerden birisi kitap alanında da ayrımcı bir atmosferin hakim olması. Yani en çok izlenen TikTok kullanıcılarının ‘beyaz genç kadınlar’ olmasından şikayet ediliyor. Bir de bu genç kadınların okuma zevkinin yayıncılık dünyasını nasıl şekillendireceği tartışılıyor…

Gelelim TikTok’un yayıncılık atılımına. Önce hatırlatayım, Amazon da bir süre sonra yayıncılık yapmaya başlamış ve ‘çok satanlar’ dünyasına kitap basarak girmişti. Hatta ABD’de kitapçı dükkanı bile açtı… Şimdi de TikTok’un kitap yayımlayacağı haberi düştü önümüze. Bu haberden anlaşıldığı kadarıyla Amazon gibi kendi adıyla yapmayacak bu işi. TikTok’un sahibi olan ByteDance, Zando adlı bağımsız yayıncı ile anlaşmış. Önümüzdeki yılın başlarında 8th Note Press markasıyla kitapçı raflarında yerini alacak kitaplar tabii ki TikTok’ta popüler olan türleri kapsayacakmış. Yani romantik, fantastik ve her ikisinin birleşimi olan ‘romantastik’ türlerde. (Bu sonuncusunu ben de yeni duydum ve Türkçesini kendim uydurdum. Orijinal terim romance ve fantasy’nin birleşimi olarak romantasy diye kullanılıyor.)

Aslında TikTok ilk kez kitap yayımlamıyor. Nisan 2023’ten bu yana 8th Note Press markası altında e-kitap yayımlıyorlardı. Şubat ayında ilk basılı kitaplarını da yine bu markayla çıkartacaklar. Önümüzdeki yıl yayınlanacak kitaplardan bazıları da belli. İlki Caitlin Cross adlı tanınmayan bir yazarın On Screen & Off Again adlı romanı. Konusu iki çocukluk aşkının karşılaşması… Bunun ardından yayınlanacağı açıklanan iki romandan birinin ailesiyle hesaplaşan Amerikalı bir Müslüman genci, diğerinin ise beyaz bir aile tarafından evlat edinilen Koreli kızı anlatıyor olması ise ayrıca yoruma açık…

TikTok’ta Türkçe kitap tanıtan pek çok kullanıcı var. Hemen hepsi de genç kadınlar. Erkekler yok denilecek kadar az. Ben kendi beğenilerime uygun kitap tanıtan birilerini bulamadım. Algoritma zamanla benim beğenilerime uygun birilerini karşıma çıkartırmış, öyle diyorlar… Ama burada geçirdiğim saatler boyunca gördüğüm sanki sadece tek bir tarz, genç yetişkin (young adult ya da new adult) türü kitaplar konuşuluyor gibi... Çizgi romanlar, romantik ve fantastik maceralar. Yaşar Kemal, Orhan Pamuk gibi klasiklerin adı sadece şaka yaparken geçiyor. Bazen bir kitap rafının önünde bazen yatağına oturup ama neredeyse hepsi kendi odasında en doğal haliyle kitapları anlatan, TikTok’un o kısacık video süresine uygun olarak çoğu kez hızlı hızlı adlarını sayan genç insanlar Booktoker’lar.

Kimisi bu ismini saydığı kitapları uzun uzun tanıttığı YouTube hesaplarına yönlendiriyor dinleyicisini. Birisi, ‘Bu ay okuduklarım’ diye yirminin üstünde kitabı kucağına yığmış isimlerini sayıyordu. Yorum kısmındaki tartışmada yetirince vakit ayrılırsa bu kadar çok kitap okunacağını ısrarla savunsa da bir yandan çağrı merkezinde mesai yaptığın söyleyen bu genç kadının o kitapları bir ayda okumasının imkansız olduğunu biliyorum. Yani Booktoker’ların güvenilirliğine şüpheyle bakıyorum. Ama tabii çağımız bilginin güvenilirliğine değil kişisel olanın samimiyetine önem verilen bir dönem.

Dolayısıyla kitapları okumuş olmaları ya da olmamaları, benzerleriyle karşılaştıracak birikimleri olup olmamasından çok sevilen bir persona olup olmamak önemli burada. Hele hoş ve yaratıcı bir video çektiyseniz o zaman gerçekten de bir kitabın kaderini değiştirmeniz mümkün. Amazon’un işe kitapla başlaması gibi burada da birçok genç ‘fenomenlik’ kariyerlerine kitaptan söz ederek başlıyor gibi geliyor bana. TikTok’ta da Instagram’da da arada sırada kitaptan bahseden ama başka birçok başka şeyden, en çok da kendinden bahseden hesaplar da var ve epey iyi takip ediliyorlar.